Ev sahibi Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, konuk devlet ve hükümet başkanları ile uluslararası kuruluşların yöneticilerini Nevruz Sarayı’nda karşıladı. Katılımcı ülkelerin devlet ve hükümet başkanları daha sonra aile fotoğrafı çektirdi. 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet BaşkanıVladimir Putin, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov, Bangladeş Cumhurbaşkanı Abdül Hamid, Sri Lanka Devlet Başkanı Maithripala Sirisena, Afganistan İcra Kurulu Başkanı Abdullah Abdullah, Azerbaycan Başbakanı Nevruz Memmedov ve Kamboçya Başbakanı Hun Sen'in yer aldığı zirvede Bahreyn, Vietnam, Mısır, İsrail, Hindistan, Ürdün, Irak, Katar, Güney Kore, Moğolistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Pakistan, Filistin, Tayland, Belarus, Endonezya, ABD, Filipinler, Malezya, Ukrayna ve Japonya'dan üst düzey yöneticiler ile Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) gibi kuruluşların temsilcileri de hazır bulundu.

"Daha güvenli ve daha müreffeh bölgenin ortak vizyonu" temalı Duşanbe Zirvesi'nde, Asya kıtasındaki siyasi, ekonomik, çevre ve insani alanlarda iş birliği ile yeni zorluklar ve tehditlere karşı mücadele ve güven artırıcı tedbirler ele alındı.

Zirvede konuşan Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, geniş Asya bölgesinin günümüzde yeni zorluklarla karşı karşıya olduğunu kaydederek, Tacikistan’ın AİGK sürecinde, Asya'da barışı, istikrarı ve güvenliği artırma, çok yönlü iş birliğini derinleştirme ve siyasi, ekonomik, çevresel ve insani alanlarda güven artırıcı önlemler uygulama çabalarını daha da ilerletmenin önemini vurguladı.

Rahman, artan terör, aşırılıkçılık, uluslararası örgütlü suç, uyuşturucu kaçakçılığı ve siber suçlar nedeniyle uluslararası ve bölgesel güvenliğin tehdit altında kalmaya devam ettiğini ve bu tehditlerle mücadele etmek için tüm üye devletlerin acil ortak hareket etmesi gerektiğini vurguladı. Komşu Afganistan'daki durumun tedirginlik uyandırdığını kaydeden Rahman, bu çerçevede üye ülkeler de dahil uluslararası toplumun ortak çaba göstermesi gerektiğini ve bu bağlamda, Afganistan’ın, bölgesel entegrasyonda önemli bir rol oynayabileceğini kaydetti.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de ticari ihtilafların tek taraflı yaklaşımla değil istişareye ve çok taraflı kurallara dayanarak çözülmesi gerektiğini kaydederek, "Ticaret ilişkilerinde ortaya çıkan sorunları, karşılıklı ilişki ruhu içinde eşit diyalog ve danışma yoluyla uluslararası ilişkiler ilkelerine ve çok taraflı ticaret kurallarına dayanan eşitlik diyalogu ve istişare yoluyla uygun şekilde çözmek gerekli" dedi.

Şi ayrıca ülkesinin bölgesel anlaşmazlıkları barışçıl yollarla çözme ve sıcak noktalardaki gerilimleri diyalog yoluyla hafifletilmesinden yana olduğunu kaydederek, ülkesinin farklı ülkelerle dostça iş birliğini güçlendirmeye devam ederek, ilgili ülkelerle toprak ve karasuları anlaşmazlıklarının barışçıl yollarla çözülmesini teşvik ederek diyalog ve danışma yoluyla bölgenin sıcak noktalarındaki sorunların çözülmesini savunacağını söyledi.

Tokayev ise AİGK’nin bölgesel bir kuruluşa dönüştürülmesi gerektiğini kaydederek, "Toplantı yalnızca üyelerini temsil etmemeli, aynı zamanda üyelerinin çıkarlarını da küresel düzeyde savunmalı. Bunu yapabilmek için adım adım tam teşekküllü bir bölgesel organizasyona dönüşmesi gerekiyor.” diye konuştu.

Tokayev, Asya bölgesindeki artan güvenlik tehditleri, ideolojik, etnik ve dini gerginliklerin endişe verici olduğunu kaydederek, “Bu şartlarda Asya güvenliğinin kilit sorunlarının çözümü için sistemli ve kapsamlı yaklaşımlara ihtiyacımız olduğuna inanıyoruz." ifadesini kullandı. Tokayev ayrıca acilen uluslararası terörizme karşı ortak sistemli yaklaşımların geliştirilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

AİGK süreci 1992 yılında başladı ve 2002 yılındaki ilk zirveye kadar Kazakistan'ın koordinatörlüğünde gelişti. İlk 8 yıl Kazakistan'ın başkanlığını yaptığı örgütün 2002 ve 2006 yıllarındaki zirveleri Almatı'da düzenlendi.

Örgütün 2010 yılındaki zirvesi İstanbul'da yapıldı ve Türkiye dönem başkanlığını devraldı. 2014'te Şanghay'daki zirvenin ardından 2014-2018 yıllarında konferansın dönem başkanlığını yürüten Çin, Eylül 2018'de de dönem başkanlığını Tacikistan'a devretti.

Halen 27 üyesi bulunan örgütte 8 ülke ile 5 uluslararası kuruluş da gözlemci statüsünde yer alıyor.

Ortak deklarasyon

Zirvenin ardından liderler ortak deklarasyona imza attı.

Deklarasyonda, ülkelerin iç veya dış işlerine müdahale etmeme ilkesinin tamamıyla desteklendiği belirtilerek, "Hiçbir devlet veya devletler grubunun, herhangi bir nedenle, meşru hükümetleri değiştirme amacı da dahil olmak üzere, doğrudan veya dolaylı olarak müdahalede bulunma hakkının olmamasını ve her devletin kendi siyasi sistemini belirleme hakkının olmasını desteklemekteyiz." ifadesine yer verildi.

Orta Doğu’daki durumun kaygı verici olmaya devam ettiğine dikkat çekilen deklarasyonda, "Tüm tarafları, bu bölgede barış, güvenlik ve istikrarın sağlanması için ilgili BM kararlarını uygulamaya davet etmekteyiz. Ayrıca uluslararası hukuk, ilgili BM kararları ve iki egemen devletin yan yana barış, uyum, huzur ve güvenlik içinde yaşadığı Arap Barış Girişimi temelinde iki devletli çözüm gerçekleştirmek üzere Orta Doğu Barış Sürecine ilişkin müzakereleri yeniden başlatmayı gerekli görmekteyiz. Kutsal Kudüs şehrindeki mevcut durumun değişmesine yol açabilecek tek taraflı kararlara kesinlikle karşıyız." değerlendirmesi yer aldı.

Afganistan sorununa değinilen deklarasyonda, şunlar kaydedildi:

"Afganistan’daki barış ve uzlaşma sürecinin, Afgan liderliğinde, Afgan aidiyetinde kapsayıcı olması gerektiğini vurgulamaktayız. Tüm üye devletleri, Afganistan'daki yerel ve uluslararası teröristler için finansal temel sağlayan yasa dışı uyuşturucu üretimi, terörizm ve aşırıcılıkla ortak mücadele içinde olmaya davet etmekteyiz." 

Aşırıcılık ve terörizmin her biçim ve tezahürüyle oluşturduğu güvenlik tehdidinden endişe duyulduğu, Sri Lanka ve diğer üye ülkelerde yaşanan terör saldırıları da dahil, dünya çapındaki tüm terör saldırılarının koşulsuz şekilde kınandığı belirtilen deklarasyonda, "Her kim tarafından ne zaman, nerede gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin, hiçbir terör eyleminin meşru olmadığını vurgulamaktayız. Terörizm ve aşırıcılığa karşı mücadeleye olan güçlü bağlılığımızı yinelemekte, kapsamlı bir terörizmle mücadele stratejisi geliştirmek için devletlere çağrıda bulunmaktayız." ifadeleri kullanıldı.

Ayrılıkçılığın ülke egemenliği, birliği, toprak bütünlüğü, güvenliği ve istikrarı için tehdit oluşturduğu vurgulanan deklarasyonda, başka bir üye ülke topraklarındaki ayrılıkçı hareketlerin ve oluşumların desteklenmeyeceğinin altı çizildi.

Liderler ayrıca 2020'de AİGK Dışişleri Bakanları 6. Toplantısı ve 2022'de 6. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'nin yapılmasını kararlaştırdı./aa/